De 10 misverstanden over HSP & HSS

 

De mythes over HSP & Hoogsensitieve HSS ontkracht

In november en december 2018 deed ik een uitgebreid onderzoek naar HSP, HSS & Onderprikkeling. Er wordt immers zo weinig geschreven over de hoogsensitieve High Sensation Seeker en wat er geschreven werd, vond ik regelmatig onzin. Dat baseerde ik op mijn eigen HSS-zijn en ruim 10 jaar hoogsensitieve High Sensation Seekers coachen en trainen. Hoe fijn dat mijn persoonlijke ervaring en mening nu onderbouwd is met data. Ruim 1300 hoogsensitieve mensen deden in 2018 mee, waaronder 774 HSP-ers en 581 HSS-ers.

Wat zijn de 10 grootste misverstanden als het gaat om hoogsensitiviteit en hoogsensitieve High Sensation Seekers?

Misverstand 1. Een hoogsensitieve High Sensation Seeker is ‘minder Hoogsensitief’

De feiten over de gevoeligheid voor fysieke, emotionele prikkels, prikkels uit sociale en nieuwe situaties en de diepgaande informatieverwerking bij HSP & HSS:

1. HSP en HSS reageren net zo vaak op fysieke prikkels. Het sterkst op geluid, licht en reuk. Bewezen is dat HSP sterk reageren op visuele informatie. Hoogsensitieve HSS geven wel iets vaker aan gevoelig te zijn voor cafeïne, wat verklaard kan worden door de sterkere dopaminegevoeligheid en dus verslavingsgevoeligheid van HSS.
2. HSP en HSS geven bijna allemaal aan gevoelig te zijn voor sociaal emotionele prikkels zoals stemming, sfeer, verwachtingen van anderen en het goed kunnen inleven in anderen. HSS geven zelfs net iets vaker aan hier gevoelig voor te zijn. In de fMRI studies van onder andere Bianca Acevedo is bewezen dat HSP goed emoties op gezichten lezen en sneller reageren en anticiperen op sociaal-emotionele prikkels van andere mensen in de omgeving. Het centrum in het brein dat afweegt of je het goed doet voor de ander is in fMRI bij hooogsenitieven actiever gebleken (ACC). Als je afwegingen maakt wordt de sociale omgeving sterk in de gedachten betrokken. Wat wordt er van mij verwacht?. Verschillende perspectieven worden in genomen.
3. Nieuwe omgevingen geven veel nieuwe prikkels. Slechts een deel van de HSP wordt van hun stuk gebracht. Hierin zie je wel verschil tussen de rustzoekende HSP en de hoogsensitieve HSS. Ongeveer 58% van de HSP herkent het en 38% van de HSS. Dit heeft te maken dat een hoogsensitieve HSS juist houdt van verandering en nieuwe situaties. Een heel groot deel van de HSP kunnen dus prima dealen met nieuwe omgevingen.
4. Bij de diepgaande informatieverwerking scoren hoogsensitieve HSS-ers op sommige aspecten hoger dan HSP-ers. Vrijwel alle hoogsensitieven vinden rechtvaardigheid belangrijk en hoogsensitieven willen het graag goed doen voor de ander. Ze hebben vrijwel allemaal een hekel aan als ze opgejaagd worden doordat er veel in korte tijd moet gebeuren. Alles wordt immers goed overwogen en uitgedacht. Dat vraagt tijd en energie. En als er druk wordt opgelegd vanuit de omgeving ervaren HSP-ers dit als ongewenst. Als mensen dan ook nog veel aan je gaan vragen steekt bij de meeste HSP-ers irritatie op. Mogelijk dat door de sterkere tegengestelde innerlijke bewegingen van pauze-controle versus actie dat hoogsensitieven HSS-ers meer nadenken hoe risico’s te ondervangen en mogelijk daardoor hoger scoren bij het bekijken van problemen van meerdere kanten, perfectionisme en het graag goed willen doen. HSS-ers geven ook aan vaker geïrriteerd te zijn door vragen. Dit doorbreekt mogelijk de vele innerlijke afwegingen.

Misverstand 2. Een hoogsensitieve HSS heeft geen last van overprikkeling

Ruim 80% van alle HSP-ers voelen de behoefte zich terug te trekken na een drukke dag. Het betreft hier zowel de rustzoekende HSP-ers als de hoogsensitieve HSS-ers. Hoogsensitieven zijn zoals eerder gezegd empathische personen. Ze houden van verbinden met andere mensen, maar tegelijkertijd kunnen sociale omgevingen ook meer uitputten. Bij de taken die hoogsensitieven gedurende de dag op zich nemen, doet het brein continue topsport door de diepgaande informatieverwerking. Ruim 70% van alle hoogsensitieven presteert slechter als er op ze gelet worden. Een HSP is zich continue sterk van zichzelf bewust en wil graag aan de verwachtingen voldoen van de ander. Dit kan het functioneren belemmeren. Aan de andere kant is uit onderzoek gebleken dat bij een positieve sociale omgeving het functioneren van HSP juist toeneemt. Als er sprake is van afwijzingsgevoeligheid (bij 50% van de HSP), neemt de mate van overprikkeling toe doordat de afwijzingsgevoelige HSP zich continue zorgen maakt of hij het goed doet, aan de verwachtingen voldoet of erbij hoort en aardig wordt gevonden. De overige HSP houdt hier rekening mee, maar kan de situatie juist heel goed relativeren en kalm blijven.

Misverstand 3. Een hoogsensitieve HSS denkt niet na voordat hij in actie komt

Ruim 70% van zowel de HSP als de HSS observeren eerst de situatie alvorens deel te nemen aan de activiteit. Het is dus een misverstand om te denken dat een hoogsensitieve HSS direct in actie komt. Het gedragsremmende, pauze-controle systeem is bij alle hoogsensitieve mensen actiever (BIS – Behaviour Inhibition System). Dus ook bij de hoogsensitieve HSS. Daarnaast is net als bij andere High Sensation Seekers het gedragsbenadering en activeringssysteem actiever bij een hoogsensitieve HSS (BAS – Behaviour Approach System). De HSS neemt eerst de omgeving, de gehele situatie in zich op. maar zal wel eerder of vaker in actie komen dan een rustzoekende HSP. Marvin Zuckerman stelt dat er nog een derde systeem is, namelijk het sensatiebenaderingssysteem. Dit systeem heeft een nauwe relatie met de neurotransmitter MonoAmine Oxidase (MOA), de neurotransmitter die er waarschijnlijk voor zorgt dat HSS sneller een nieuwe sensatie opzoeken, omdat dit de stof is die dopamine afbreekt.

Misverstand 4. Hoogsensitieven willen geen aandacht

HSP vinden het minder prettig als alle aandacht op ze gericht is (68%). Bij de hoogsensitieve HSS-ers ligt dit percentage lager en hebben er beduidend minder moeite mee (56%). Die voelen zich ook in groepen beter op hun gemak. Dit wordt waarschijnlijk verklaard doordat een HSP-brein gericht is op eventuele fouten voorkomen en het HSS brein meer gericht is op het krijgen van beloningen en dus dopamine aanmaakt bij sociaal contact. Ruim een derde van alle HSS houdt ervan om alle aandacht in een groep te krijgen (mogelijk dat dit de extraverte hoogsensitieve High Sensation Seekers zijn), maar merkt op dat de aandacht ook uit put.

Misverstand 5. Alle Hoogsensitieve HSS-ers willen graag bungee-jumpen en extreme sporten beoefenen

In mijn onderzoek heb ik onderscheid gemaakt naar verschillende vormen van zoeken naar kick & fysieke avontuur. Dan zie je dat meer dan de helft van de HSS een vorm van hang naar kick & avontuur heeft tegenover een kwart van de rustzoekende HSP. De meesten doen dan de relatief veilige sporten zoals skiën, bergbeklimmen, duiken of surfen of iets waarbij snelheid wordt ervaren. Slechts 11% van de HSS doet ook graag de extremere sporten als parachutespringen en bungeejumping.

Misverstand 6. Een hoogsensitieve HSS wil risico’s

De reden dat hoogsensitieve HSS-ers op zoek gaan naar kick & avontuur is de intense gevoelservaring en activiteit op zich (71% van HSS tegenover 39% van de HSP). Bij het zoeken naar verandering en vernieuwing ligt dit nog hoger. Het risico is van zwaar ondergeschikt belang. Slechts 1% van HSS en HSP geven aan dat de risico leidend is. Hoogsensitieve HSS zullen bij dit soort prikkelende activiteiten vanwege hun diepgaande informatievoorziening wel degelijk goed nadenken over de risico’s en afwegen welke fysieke activiteiten tot hun range van fysieke mogelijkheden behoort . Ze zullen uitgebreid gaan trainen of zich gedegen met een cursus of lessen gaan voorbereiden. Ze zijn dan extra voorzichtig en dragen zorg voor de juiste veiligheidsmaatregelen zodat het risico acceptabel is. Voor veel hoogsensitieve HSS vallen de extreme sporten als bungeejumpen, of skydiven om die reden af en kiezen voor de meer veiliger sporten waar kracht of snelheid bij komt kijken, bijvoorbeeld klimmen, boksen, of surfen/zeilen, sport met auto, motor of boot.

Misverstand 7: Iedereen wil toch nieuwe ervaringen opdoen?

Vrijwel alle HSP geven aan wel enige vorm van nieuwe ervaring op te willen doen. Maar er is wel duidelijk onderscheid te zien bij de mate waarin een hoogsensitieve HSS dit wil en een HSP. Het opdoen van nieuwe ervaringen is naast de neiging tot verveling het belangrijkste kenmerk bij een hoogsensitieve High Sensation Seeker. Uiteraard hangen deze kenmerken nauw met elkaar samen. Een hoogsensitieve HSS houdt dus veel meer van nieuwe activiteiten, omgevingen en mensen dan de HSP.
Ongeveer de helft van de HSP houdt van spelenderwijs leren, ontdekken en creëren en houdt van kunst of muziek die intense ervaringen geeft. Dit lijkt meer samen te hangen met de behoefte naar diepgaande informatieverwerking dan het opdoen van nieuwe ervaringen.

De top 5 van de hoogsensitieve HSS:

1. Nieuwe gebieden verkennen
2. Spelenderwijs leren, ontdekken en creëren
3. Kunst en/of muziek die me intense ervaringen geven
4. Liever een nieuwe plek bezoeken dan naar een oord terug te keren
5. Nieuwe mensen leren kennen/ diverse vriendenkring

Misverstand 8. De hoogsensitieve HSS kleurt altijd buiten de lijntjes

De meeste hoogsensitieve HSS-ers vertonen wel 1 of meer kenmerken van ontremming tegenover slechts een derde van de rustzoekende HSP. Bij alle kenmerken van ontremming geeft 30 tot 40% van de hoogsensitieve HSS dit te herkennen. Ook hier zie je dat de gevoelservaring leidend is, grapjes over seksualiteit en het prettige gevoel van aangeschoten of stoned zijn wordt door ongeveer de helft herkend. Bij de HSP liggen deze percentages veel lager. Door de dynamiek tussen het benaderen van situaties of het vermijden van situaties kan ontremming dienen als activeringsmechanisme. Dus het verkrijgen van lef om iets nieuws te onderzoeken, ongeacht de feitelijke risico’s. In combinatie met hoogsensitiviteit zie je vaak dat risico’s zorgvuldig in worden geschat en zorg wordt gedragen voor voldoende veiligheid.

Misverstand 9. HSP-ers zijn alleen overprikkeld en niet onderprikkeld

Bijna alle HSP en HSS vertonen tekenen van onderprikkeling of verveling. Maar hoogsensitieve HSS-ers scoren op alle onderdelen vele malen hoger dan de HSP-ers. Uiteraard heeft dit kenmerk veel te maken aan de behoefte van een hoogsensitieve HSS-er naar nieuwe omgevingen, mensen en activiteiten. Als dit uitblijft ontstaat verveling en zal een hoogsensitieve HSS-er op zoek gaan naar verandering. Sleur en regelmaat vindt 75% van de HSS vreselijk, dus lang hetzelfde doen is geen optie. Een hoogsensitieve HSS vaart wel bij afwisseling van activiteiten. Slechts 27% van de HSP heeft een hekel aan sleur en regelmaat.

Misverstand 10. Onderprikkeling bij HSP & HSS hebben dezelfde oorzaak

Er zijn duidelijke verschillen te zien in de onderprikkeling bij HSP en hoogsensitieve HSS. Bij HSP lijkt het te ontstaat door gebrek aan diepgaande informatieverwerking. De informatie is te oppervlakkig of een herhaling. De ‘nieuwe informatie’ is weinig inspirerend om op door te kauwen of verder op te associëren of over na te denken. Het draagt niet bij aan creativiteit of om iets te leren of intens te voelen. Bij HSS lijkt het te ontstaan door te veel sleur en regelmaat, te weinig afwisseling en gebrek aan diepgaande informatieverwerking. Mogelijk dat hoog intelligente HSP-ers ook sneller verveeld raken bij gebrek aan intellectuele uitdaging.

De top 3 HSP en onderprikkeling

1. Gesprekken die pijnlijk saai zijn

2. Wachten zonder iets te doen

3. Ik kijk niet twee keer naar dezelfde film/ onrustig als ik lang alleen thuis ben

De top 3 HSS en onderprikkeling

1. Ik houd van afwisseling van activiteiten

2. Gesprekken die pijnlijk saai zijn

3. Hekel aan sleur en regelmaat

Wil je de complete onderliggende onderzoeksresultaten?

Klik hieronder op de link om een pdf met het complete artikel met de eerste facts & figures uit het onderzoek HSP & HSS en onderprikkeling op te vragen.

Saskia Klaaysen, Maart 2019