Externe orientatie Archieven

HSP burn-out? Of toch bore-out?

20 april, 2018 door Saskia

HSP & Burn-out? Of toch bore-out?

Esther Bergsma kwam vorig jaar met alarmerende cijfers over het burn-out percentage van Hoogsensitieve personen. Die ligt volgens haar op maar liefst 57%. Dus meer dan de helft van de HSP heeft wel eens een burn-out meegemaakt en heeft dus last gehad van chronische stress. Landelijk ligt dat gemiddelde volgens haar op 14%. De oorzaken zijn volgens Esther Bergsma vooral: een slechte sfeer (54%), betekenisloos werk (41%) en gebrek aan autonomie (27%)

Misverstand

Helaas zie ik in mijn praktijk nog wel eens het grote misverstand dat chronische stress komt door overprikkeling en een burn-out tot gevolg heeft. Helaas ontstaat chronische stress bij hoogsensitieve personen ook door chronische onderprikkeling. Dit gebeurt vaak bij prikkelzoekende (HSS), hoogintelligente of extraverte HSP. De stress gerelateerde symptomen zijn hetzelfde, namelijk zeer vermoeid tot uitgeput zijn, emotioneel, veel piekeren, fysieke vage klachten, etcetera. Er wordt dus al snel burn-out als diagnose gesteld, waarbij het advies geldt: rust nemen door het aantal prikkels te verminderen. Bijvoorbeeld minder of tijdelijk niet werken of taken doen met minder verantwoordelijkheid.

Helaas is dat niet altijd de juiste aanpak. Bij een Masterclass van Frouke Vermeulen, specialist in Bore-Out werd mij nog duidelijker waar dit aan ligt. Namelijk de verhouding van de kwaliteit en intensiteit van de prikkels. De meeste mensen zijn geneigd alleen maar te kijken naar het aantal stressvolle activiteiten en niet naar de kwaliteit van de activiteiten.

Prikkelkwaliteit versus Prikkelintensiteit

Voor een optimale energiebalans hebben we twee ingrediënten nodig: voldoende prikkels voor voldoende prikkelintensiteit. Te veel is niet goed, want dan raak je overprikkeld en te weinig ook niet want dan dreigt het gevaar van onderprikkeling. De optimale hoeveelheid is per persoon verschillend. Daar is helaas geen recept voor.
Daarnaast is de prikkelkwaliteit belangrijk: dat je activiteiten en bezigheden hebt waar je blij van wordt. Denk bijvoorbeeld aan werk, hobby’s of andere activiteiten met voldoende zingeving en voldoening. Als je iets heel leuk vindt om te doen, dan geeft dat energie. Tenzij het veel te veel is, dan kan het alsnog energie kosten. Maar op het moment dat je geen voldoening of zingeving ervaart dan ontstaat onderprikkeling. Ook dit kost energie en geeft stress.

Twee type Bore-Out

Op het moment dat er onvoldoende kwaliteit voor jou zit in de activiteiten die je onderneemt en dit te lang duurt, dreigt een bore-out in plaats van een burn out. Dat betekent dat je het niet leuk vindt wat je doet, je ontleent er geen zingeving aan en het biedt geen blijdschap of voldoening. Hieronder vallen dus bijvoorbeeld veel routinematige handelingen, strakke tijdschema’s, weinig autonomie, weinig interactie met anderen, weinig intellectuele of creatieve uitdaging.

Er kunnen 2 type bore-outs ontstaan na een langdurige periode van chronische onderprikkeling:

Kwantitatieve bore out: je hebt te weinig te doen en dat wat je moet doen vindt je geen bal aan. Dus hier zit je regelmatig wat te staren of je doet alsof je genoeg te doen hebt, omdat je jezelf schaamt. Je wordt lamlendig, sloom, de tijd duurt eindeloos en je gaat gestresst naar huis. In de beginfase van deze onderprikkeling probeer je thuis te compenseren door je vrije tijd te vullen met leuke dingen. Maar daar heb je op den duur geen energie meer voor.
Kwalitatieve bore out: je hebt heel veel te doen, maar dat wat je moet doen vindt je niet leuk. Hier ben je dus heel druk, maar je voelt je opgejaagd, het is je te veel, je ontleent geen enkel plezier aan dat wat je moet of hoort te doen. Het is alleen maar ‘moeten’. Je kan je ei niet kwijt, je kan niet het beste uit jezelf halen en droomt van hele andere activiteiten en zaken. Je probeert heel lang aan de verwachtingen te voldoen of je verantwoordelijkheden te nemen. Misschien omdat je er wel goed in bent en de omgeving zo tevreden over je is. Maar het put je alleen maar uit.

De laatste bore-out wordt vaak verward met een burn-out, omdat de prikkelintensiteit net als bij een burn-out heel hoog is. Rust nemen (de prikkelintensiteit af laten nemen) kan tijdelijk helpen, maar als de kwaliteit van de activiteiten niet omhoog gaat en je gaat niet doen wat voor jou zinnig is of waar je voldoening uit haalt, schiet je door naar de kwantitatieve bore out. Namelijk te weinig te doen en te weinig uitdaging en voldoening. Dan neemt de stress weer toe in plaats van dat het herstel voortzet.

Twee van de drie oorzaken die Esther Bergsma noemt zijn kwalitatieve prikkels, namelijk betekenisloos werk en autonomie. Dus ben je een prikkelzoekende, of hoogintelligente of extraverte HSP… overweeg kritisch of je niet meer een bore-out hebt in plaats van een burn-out. De aanpak van een bore-out is namelijk anders: rust en geleidelijk de kwalitatieve prikkels toe laten nemen.

Saskia Klaaysen, april 2018.

Misschien ben je ook geïnteresseerd in de gratis minicursus JOUW HSP 4-daagse

Gratis minicursus JOUW hooggevoeligheid 4-daagse

Of wil jij meer?

Kijk dan bij mijn complete online HSP training “In 7 stappen Omgaan met JOUW hooggevoeligheid”

Of gaat jouw voorkeur uit naar live HSP trainingen?

Vertel jij je werkgever dat je HSP bent?

20 april, 2018 door Saskia

Vooroordelen HSP

Hoogsensitiviteit kan nogal eens wat vooroordelen oproepen. Mensen doen het af als zweverig gedoe of aanstelleritis. Hoe kun je hier het best op reageren?

Vertel jij je werkgever dat je hoog sensitief bent? Ik ben zelf altijd terughoudend geweest om dit letterlijk te benoemen, omdat er nog zoveel onwetendheid is over wat HSP wel en niet is, en ik merk dat mensen nog vaak onterechte conclusies trekken.

Voorbeelden van reacties die ik zoal krijg (en wat ik dan antwoord):

“Oh, dat zijn toch van die overgevoelige, angstige types?”

Mijn antwoord: “Nee, het zijn mensen die informatie zorgvuldig en diepgaander verwerken en analyseren en die kansen en risico’s goed kunnen overzien. Dat maakt soms angstig, omdat je te veel blijft denken in scenario’s, maar bij de meeste HSP niet.

“Dus dan kan je nergens tegen?”

Mijn antwoord: “Ik kan tegen heel veel zaken als het inhoudelijke discussies en constructieve gesprekken zijn, en mensen goed naar elkaar luisteren. Ik kan minder goed omgaan met een nare werksfeer, onrechtvaardigheid of spanningen binnen een sociale context.”

“Ja dat ken ik, dat is zo’n hype.”

Mijn antwoord: “Ja, er wordt gelukkig steeds meer bekend wat HSP wel en niet is, want 20% van de mensen heeft een ander functionerend zenuwstelsel, dat komt neer op 1 op de 5 medewerkers.”

“Aanstelleritis.”

Mijn antwoord: “Wie zegt dat en wat maakt dat je het als aanstelleritis ziet?”

“Dat is allemaal onzin, heb ik laatst gelezen in een artikel van een psycholoog”.

Mijn antwoord: “Dat klopt, het is geen diagnose of ziekte uit het psychiatrisch handboek (DSM V), die psychologen en de GGZ hanteren. HSP is geen ziekte. Het is wel een wetenschappelijk onderbouwd gegeven over een andere werking van het zenuwstelsel.”

“Dat is mij te zweverig.”

Mijn antwoord: “Wat is er zweverig aan HSP? Het is een fysiek, wetenschappelijk onderbouwd gegeven.”

“Dus dan kan je niet tegen stress?”

Mijn antwoord: “Jawel, dat kan wel, maar na een periode van stress, hard en zorgvuldig werken, is de herstelbehoefte bij een HSP groter dan bij een niet HSP-er. Het brein heeft dan namelijk topsport bedreven. Er is gebleken dat HSP-ers in een goede, positieve omgeving juist beter functioneren dan een niet HSP-er. In een negatieve omgeving functioneren ze minder goed dan een niet HSP-er. Een burn-out bij HSP ontstaat meestal vaker door langdurige spanningen in de sociale context. Meestal niet door het harde werken. Dit is onlangs gebleken uit een wetenschappelijk onderzoek van Esther Bergsma.”

“Word je daarvoor behandeld?”

Mijn antwoord: “Nee, want het is geen ziekte.”

“Dat soort emotioneel gedoe kunnen we hier in het bedrijf niet gebruiken.”

Mijn antwoord: “Hoe weet je dat het emotioneel gedoe is? Emoties kunnen een uiting zijn van chronische overprikkeling en stress en ontstaan soms door de diepgaande informatieverwerking of de gevoeligheid voor afwijzing (schuld & schaamte), maar niet iedere HSP uit dit emotioneel.”

“Dat is iets met voelen, toch?”

Mijn antwoord: “Ja, HSP-ers hebben meer empathisch vermogen door meer spiegelneuronen en inzicht in sociale, interpersoonlijke dynamieken. HSP gaat vooral over een diepgaandere informatieverwerking- en verbinding en veel en diepgaand nadenken.”

Zorg voor de juiste kennis en achtergrondinformatie

Bovenstaande reacties (en gesprekken) zijn ontzettend jammer en gestoeld op beeldvorming door onjuiste berichtgeving of op iemand die ze kennen, die onhandige strategieën heeft aangeleerd om over- of onderprikkeling te voorkomen.

En helaas denken sommige werkgevers dat je het HSP-zijn als excuus gebruikt zodat je collega’s of leidinggevende zich moeten aanpassen aan jou. Dat is niet het geval. Wel helpt een positieve werkomgeving als grote inspiratie of motivatie. Je functioneren en prestaties nemen toe als je werkgever je bijvoorbeeld waardeert en flexibiliteit biedt in werkplek (bijvoorbeeld een dagje thuis werken of kunnen kiezen waar je gaat zitten).

Hoogsensitiviteit is een biologisch gegeven, inmiddels uitgebreid wetenschappelijk onderbouwd met fMRI scans door onder andere Elaine Aron, Elke van Hoof, Bianca Acevedo en Jadzia Jagiellowicz . Het is dus belangrijk dat je jezelf verdiept in wat HSP wel en niet is, zodat je gedegen antwoorden kan geven als je in dit soort gesprekken beland.

Hoe ga je het gesprek over HSP dan wel aan?

Hoogsensitiviteit, hooggevoeligheid of HSP is een kenmerk dat anderen kunnen zien en merken in je gedrag. Ik heb het dus ook altijd zo ingebracht in gesprekken met mijn oude werkgevers en nu met werkgevers van cliënten.

Ik benoem de belangrijke HSP kwaliteiten voor het werk wat ik deed en de consequenties daarvan.

Ik gaf aan dat ik sterk empathisch ben en me daardoor kan inleven in verschillende mensen, standpunten en visies en dat ik daardoor een goede verbinder ben van verschillende partijen en belangen. Maar dat ik daardoor nog wel eens te veel meeleef en mezelf vergeet, te snel help of over mijn grenzen ga.

Ik vertelde dat ik me snel en veel onderwerpen kan eigen maken, maar soms wel wat langer moet nadenken om het goed te laten bezinken, onder woorden te brengen in de vergadering of op papier te zetten. Dat maakt ook dat ik wel eens in tweede instantie reageer. Maar als ik dan met een plan kom, het dan doordacht is en rekening houdt met de diverse belangen, mogelijkheden en sociale context.

Ik vertelde dat ik hard en gedreven kan werken, maar na het behalen van het resultaat wel hersteltijd nodig heb.

Ik vertelde dat ik heel veel leuk en interessant vind, een generalist ben (HSS), maar dat het ook een valkuil kan zijn en dat ik te snel ja zeg of blijf doorgaan. Dat ik voor mijn eigen welzijn wel eens terug kom op te snelle toezeggingen.

Dit waren allemaal gedragingen die ze zelf konden merken en duiden met mijn uitleg erbij zonder dat de woorden hoogsensitief, hooggevoelig of HSP vielen.

Ik liet het woord hoogsensitief pas vallen als ik een goede relatie met een persoon had, iemand vertrouwde of de ander als HSP-er herkende en ik het nuttig vond deze term te gebruiken. Door mijn huidige werk en ondernemerschap vertel ik het natuurlijk veel makkelijker en eerder.

Op het moment dat je veel last hebt van de valkuilen en je graag coaching of training wilt, raad ik wel altijd aan om hoogsensitiviteit ook op deze gedragsmatige wijze uit te leggen en te komen met een concreet voorstel voor jouw valkuilen, kwaliteiten en leerdoelen. Daarmee vermijd je vreemde reacties die niet gebaseerd zijn op de wetenschappelijke feiten en de geweldige kwaliteiten die je inbrengt voor je werkgever.

Saskia Klaaysen, april 2018

Misschien ben je ook geïnteresseerd in de gratis minicursus JOUW HSP 4-daagse

Of wil jij meer?

Kijk dan bij mijn complete online HSP training “In 7 stappen Omgaan met JOUW hooggevoeligheid”

Of gaat jouw voorkeur uit naar live HSP trainingen?

HSP Ouderschap: Draken & Monstertjes die van elkaar houden

27 maart, 2018 door Saskia

Ik weet het nog als de dag van gisteren. Ik wilde heel graag moeder zijn. Het leek me fantastisch en ik droomde over een gezin, waar ik uiteraard de meest perfecte, liefdevolle moeder zou zijn in een idyllisch gezin zo ontsnapt uit de reclame. Zo’n gezin waar iedereen blij rond loopt met wapperende fris gewassen haren in het zonnetje, waar het aan de eettafel gezellig eten is, het huis keurig opgeruimd. Waar ik altijd energiek uit mijn werk kom, mijn man omhels, mindfull leef en ruimte heb voor knutselen, cakejes bakken, stoeien en een spel doen.

Het eerste deel van de droom, bleek al een lastige. Zwanger worden was geen vanzelfsprekendheid en ik ben heel dankbaar dat ik me moeder mag noemen van twee zoons.

De rest van de droom is een sprookje van de media, dat blije gezin. Iedere vader en moeder weet dat dit niet de werkelijkheid is, maar dat staat jammer genoeg niet zo vaak op Facebook.

Want hoe is het dan in werkelijkheid als HSP ouder?

Ken je dat sprookje van de boze heks of boze tovenaar? Die doolt opeens op de bezemsteel rond in dit reclamegezin. Laat ik duidelijk zijn, het is af en toe ook deze liefdevolle coachende moeder die opeens transformeert van engel naar heks. En ken je die Pokemons? Dat zijn de kinderen die opeens van lieve schattig pluizebeestjes veranderen in overprikkelde monstertjes.

Is het echt zo erg? Welnee, het is een soort mix van dat reclamegezin met zo op zijn tijd donder en bliksem. En nog steeds tref ik HSP vaders en HSP moeders die dat reclamegezin nastreven en diep in het schuldgevoel vast zitten, dat het maar niet lukt. Want laten we wel zijn, het is volop genieten in het gezin, maar het is ook een geweldige uitdaging met al die HSP-ers in 1 huis. Af en toe plak je iedereen met liefde achter het behang.

Overprikkeling ligt continue op de loer

We hebben met zijn allen een druk leven. De combinatie werken, kinderen, sociaal leven kan veel energie van je vragen. En na een enerverende dag op het werk, vol met de dagelijkse hectiek, loop je nu eenmaal wel eens over. En dan gaat koken nog prima. Maar dan niet op die dagen dat de kinderen een lange schooldag achter de rug hebben en jengelend aan je benen hangen van vermoeidheid of al ruziënd op de achtergrond bepalen wie nu op de bank mag liggen met en een Ipad aan. Alsof dat niet genoeg is hoor je ook de televisie op de achtergrond. Opeens vliegt bij jou de vlam in de pan, je zenuwstelsel crasht en je geeft een snauw of tettert achter elkaar directief een aantal commando’s waar het leger U tegen zou zeggen.

Emoties gaan aan de loop

Achteraf voel je jezelf natuurlijk weer schuldig, want jij weet vast net als ik heel veel over positieve benaderingen, rust spiegelen en weldoordachte opvoedingstechnieken. Want de moderne norm in de opvoeding is tegenwoordig gelukkige blije kinderen. Je schaamt je voor je korte lontje, je veroordeelt jezelf, bent bang dat je geen goede ouder bent en je raakt gefrustreerd dat het je maar niet lukt om te voldoen aan dat prachtige beeld in je hoofd. En je denkt dat alle andere ouders het wel lukt.

Onderprikkeling van te veel thuis zijn

Het ouderschap heeft hele mooie kanten . Het zien opgroeien van kinderen geeft verwondering, humoristische soms hilarische momenten en dankbare liefdevolle gelegenheden. Het kan heerlijk zijn om met kinderen bezig te zijn. Uit liefde en zorg voor je kinderen thuis blijven, kan een periode een hele goede oplossing lijken voor alle overprikkeling in een gezin. Maar dat geldt niet voor iedereen en soms duurt die periode te lang. De (met name) prikkelzoekende HSP-ers kunnen zich gaan vervelen door te veel routine en regelmaat. Of je mist intellectuele uitdagingen, zelfontplooiing of creativiteit. En de extraverte HSP-ers missen volwassen gesprekken. Je wordt down en lamlendig en ook dan ben je niet de meest gezellige ouder.

De top 10 tips

Leg je neer bij het feit dat het beeld in je hoofd niet de werkelijkheid is. Het is een illusie, een waanbeeld die jouw norm gaat bepalen. We zijn vader of moeder, met eigen emoties, een eigen potje energie. Maar je kinderen ook. Ieder zenuwstelsel heeft zijn grenzen in wat het aan kan. Als de computer crasht, zet je hem ook even uit en start je opnieuw op. Zo werkt het ook in een gezin. Met vallen en opstaan.
Kijk goed naar elkaar. Wie raakt overprikkeld? Wie heeft rust, ruimte en slaap nodig? Zorg dat er een rustige plek is waar of jij, je partner of de kinderen zich terug kunnen trekken. Neem zelf verantwoordelijkheid en leer je kinderen ook verantwoordelijkheid te nemen voor overprikkeling. Veel vaders en moeders denken dat het echt niet kan om even te gaan liggen of de ander ‘te belasten’ met de zorg.
Leer je eigen signalen van overprikkeling kennen en geef duidelijk aan dat je moe bent en mogelijk minder geduldig. Wees daar open over, de buitenkant verraadt jouw binnenkant echt wel. Het is belangrijk dat de andere gezinsleden snappen wat er aan de hand is. Ze hoeven niet na te denken of ze er debet aan zijn of in te voelen wat er met je is. Dat doen HSP-ers van nature namelijk graag.
Blijf dingen voor jezelf doen, buiten de context van het gezin. Ter ontspanning of om jezelf te voeden met nieuwe prikkels. Zo kan je opladen en heb je meer energie voor het gezinsleven. Je schuldgevoel is een teken van liefde en de prijs die je tijdelijk betaalt. Want doordat jouw energie toeneemt, heb je ook meer te geven.
Humor, lach om je zelf, neem jezelf niet zo serieus. Vader of moeder zijn doe je voor het eerst, dan gaat er ook wel eens iets fout. Zo leer jij, net als je kinderen. Ik zeg dit wel eens letterlijk tegen mijn kinderen. Standaard is er een glimlach. Als ik niet perfect ben, hoeven zij het ook niet te zijn.
Ga naar buiten, beweging en frisse lucht en ruimte doet jou en je kinderen goed.
Heb compassie met jezelf, het ene moment gaat het prima en het andere moment niet. Laat de boel af en toe de boel. Niemand wordt daar slechter van. Het is een illusie dat als je actielijst klaar is, dat je rust krijgt: Je blijft je innerlijke strakke planning najagen, want na de ene klus, verzin jij direct weer 10 nieuwe klussen.
Let op wat de bron van overprikkeling is, ben je chronisch overprikkeld door je zorgtaken? Dan heb je de opvoeding en weekindeling anders te organiseren. Schakel hulp in van partner, familie, vrienden, oppas aan huis, speelafspraakjes, creche of BSO. Ben je chronisch overprikkeld door bijvoorbeeld je werk? Dan is dat het eerste aandachtspunt om op te lossen. Je hebt je energie maar een keer te geven en als het op het werk al op is, dan wordt het thuis niet gezelliger.
Vergelijk jezelf en jouw gezin niet met andere gezinnen. Zet jezelf en jouw energie centraal en niet de gedachten die je hebt over wat anderen mogelijk voor verwachtingen hebben over jou, je kinderen en je huishouden. Je perst jezelf in het keurslijf van het reclamegezin.
Durf af te wijken van je routines en schema’s. Ga mee met de energie van de dag. Wat is er vandaag nodig?

Saskia Klaaysen, februari 2018